ب. ایمان و تربیت

از نگاه شهید مطهرى (علم که مکمل عقل و در واقع عقل اکتسابى مى باشد، روشنایى است که محیط را روشن مى کند، انسان مى فهمد چه مى کند، مى فهمد که اگر بخواهد به فلان مقصد برسد، از اینجا باید برود.)۱۰۵ علم میزان توانایى انسان را براى ساختن آینده بالا مى برد، مشکل این است که انسان چه مطلوبى باید داشته باشد.۱۰۶! (البته علم سعى دارد انسان را همان گونه که به جهان آگاهى مى رساند، به خود آگاهى نیز برساند، علم النفس ها چنین وظیفه اى بر عهده دارند، اما خود آگاهى هایى که علم مى دهد مرده و بى جان است، شورى در دلها نمى افکند و نیروهاى خفته انسان را بیدار نمى کند.)۱۰۷ استاد با چنین تحلیلى مى خواهد ضمن اثبات بى کفایتى رشد عقلى و آگاهى هاى تجربى براى تکامل انسان، ضرورت ایمان را مطرح نماید. استاد بر این باور است که دعوت به ایمان [یا ایها الذین آمَنوا آمِنوا] دعوت به کمال است، چون در سایه ایمان، پیوند انسان با حق و حقیقت نهفته است و نفس پیوند انسان با حق از نظر اسلام، کمال است; و درعین حال آثارى نیز براى انسان به ارمغان مى آورد.۱۰۸ ایمان ضمن اینکه منبع امید و رجاء است و توکل و اعتماد وامیدوارى مى آورد، از آرزوهاى شیطانى جلوگیرى مى کند۱۰۹ ومؤمن هیچ گاه خود را بى مددکار و بى غمخوار نمى بیند، همیشه در نماز مى گوید: (ایّاک نعبد و ایّاک نستعین); به خواست انسان نیز جهت مى دهد و آن را از انحصار مادیات خارج مى کند و معنویات را نیز جزء خواست ها قرار مى دهد، با دراختیار گرفتن اختیار انسان و سوق دادن او در مسیر حق و اخلاق، ایمان انسان را مى سازد، و انسان با نیروى علم، جهان را.۱۱۰ ایمان، پشتوانه، زیربنا و منطق تمام اصول اخلاقى، سرسلسله و مبناى همه معنویات: (کرامت، شرافت، تقوا، عفت، امانت، راستى، درستکارى، فداکارى، احسان، صلح، طرفدارى از عدالت و…) است، زیرا تمام آنها مغایر با اصل منفعت پرستى و مستلزم یک نوع محرومیت مادى است، و اثر ایمان به خداى عادل حکیم این است که کار خوب و صفت خوب، نزد خدا از بین نمى رود: (ان الله لایضیع أجر المحسنین)۱۱۱ بنابراین تقوا به معناى خود نگهدارى از بدى ها براى خدا ـ۱۱۲ که عامل تسلط بر نفس و تقویت اراده است ـ۱۱۳ نیز بر ایمان استوار است. به همین دلیل قرآن تقوا و رضاى الهى را اساس و زیربناى مستحکم شخصیت انسان مى شناساند: (أفمن أسّس بنیانه على تقوى من الله و رضوان خیر أم من أسّس بنیانه على شفاجرف هار) توبه/۱۰۹ ییعنى آیا آن کس بهتر است که بناى کار خود را بر تقوى و رضاى خدا قرار داد، یا آن کس که بناى کار خود را بر لب پرتگاه قرار داده که زیر آن خالى است; مشرف به سقوط است. کسى که تکیه گاه اخلاق و شخصیتش غیرخدا باشد، مانند این است که بر پرتگاه مشرف به سقوط گام بر مى دارد.۱۱۴ با شکل گیرى تقوا که دستاورد ایمان۱۱۵ و تقویت حکمت نظرى و وسیله تقویت اراده تشکیل شخصیت انسانى است، در حوزه حکمت و عقل عملى نیز تحول درخور توجهى به وجود مى آید، و آن عبارت است از ازمیان رفتن حاکمیت هوا و هوس و افزایش قدرت تشخیص و شناخت نسبت به خود، دواى خود، مفهوم خوب و بد، خیر و شر و راهى که بایستى پیش گرفته شود۱۱۶! قرآن در این رابطه مى فرماید: (إن تتقوا الله یجعل لکم فرقاناً) انفال/۳۵ اگر تقواى الهى را پیشه کنید، به شما فرقان و قدرت تمیز مى دهد. در سایه چنین روشن بینى، انسان توفیق محاسبه خود را به دست مى آورد که در سخنان استاد وسیله امتیاز انسان از سایر امور تربیت پذیر، قلمداد شده است: از ویژگى هاى انسان این است که مربى خارجى براى او کافى نیست و باید خود او نیز مربى خود باشد، دو شخصیت پیدا کند; از یک نظر فرمانده باشد و از یک نظر فرمان پذیر، از یک نظر ملامت کن باشد و از یک نظر ملامت پذیر، براین اساس، قرآن عامل تربیتى ابتکارى محاسبه را پیشنهاد مى نماید و مراقبت ازخویش و محاسبه اعمال خویش را به عنوان کالاى پیش فرستاده شده به آخرت، توصیه مى نماید:۱۱۷ (یا ایها الذین آمنوا اتقوا اللّه ولتنظر نفس ما قدّمت لغد و اتقوا اللّه إنّ اللّه خبیر بما تعملون) حشر/۱۸ اى اهل ایمان! تقوا پیشه کنید و هر کس باید بنگرد که براى فردایش چه چیز از پیش فرستاده و از خدا بترسید که همانا خداوند به اعمال شما آگاه است. (و ما تقدّموا لأنفسکم من خیر تجدوه عنداللّه) بقره/۱۱۰ و هرکار خیرى را که براى خود از پیش مى فرستید، آن را نزد خداوند خواهید یافت. بر اساس این سخن شهید مطهرى، استغفار که مورد توجه جدى قرآن است، به معناى محاسبه نفس و حساب کشیدن از خود است.۱۱۸ بحث محاسبه وسعتى به گستردگى بحث استغفار در قرآن پیدا مى کند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: